Wasomi na wadau wa teknolojia nchini wametoa wito kwa serikali ya Tanzania kuharakisha uanzishwaji wa sheria ya kusimamia matumizi ya akili bandia (AI), wakionya kuwa kutokuwepo kwake kunaweza kusababisha matumizi mabaya na ueneaji wa taarifa potofu.

Kwa sasa, Tanzania haina mfumo rasmi wa kisheria wa kudhibiti matumizi ya AI — hali inayoweza kufungua milango ya ukiukwaji wa maadili, upendeleo wa kimfumo, na usambazaji wa habari zisizo sahihi.

Akizungumza jana jijini Dar es Salaam wakati wa ufunguzi wa jukwaa linalohusiana na aIiyewahi kuwa Makamu Mkuu wa Chuo Kikuu cha Dar es Salaam,Profesa Rwekaza Mukandala alisisitiza umuhimu wa kuanzishwa kwa mfumo wa kitaifa wa kusimamia matumizi ya AI haraka iwezekanavyo.

“Kauli mbiu ya kongamano hili inatukumbusha kuwa akili mnemba  si tu uwezo wa mashine kufanya mahesabu, kutambua au kutabiri,” alisema Profesa Mukandala.

“Ni kuhusu kufikiria upya namna Afrika inavyopaswa kujifunza, kuzalisha, kubuni na kushindana katika uchumi wa maarifa wa dunia ya sasa.”

Alibainisha kuwa AI ina uwezo mkubwa wa kuwezesha upatikanaji sawa wa elimu kote barani Afrika — kuanzia mijini hadi vijijini — lakini akaonya kuwa bila kanuni madhubuti, matumizi mabaya ya teknolojia hiyo yanaweza kusababisha matukio ya matusi mtandaoni na kuenea kwa taarifa potofu.

“Licha ya faida zake, AI lazima isimamiwe kwa umakini. Mfumo wa kitaifa wa kisheria ni wa msingi ili kuhakikisha inaleta faida zaidi kuliko madhara,” alisema.

“Kwa kutumia AI, tunaweza kuziba pengo la kidijitali na kufungua enzi mpya ya uwezeshaji wa kiakili. Lakini ili tufikie mafanikio hayo, ni lazima tuhame kutoka kuwa watumiaji tu hadi kuwa wabunifu na viongozi wa teknolojia hiyo.”

Prof. Mukandala alisisitiza umuhimu wa kuwawezesha walimu, kujenga uwezo wa wanafunzi, na kuwekeza katika tafiti pamoja na ajira zinazoendeshwa na AI ndani ya taasisi za elimu na utafiti barani Afrika.

Kwa sasa, AI tayari inabadilisha sekta mbalimbali duniani — zikiwemo kilimo, afya, viwanda, na usafirishaji.

Aye Mhandisi Dennis Mwighusa, Mkurugenzi Mtendaji wa Taasisi ya Utafitiwa AI   Afrika  (ARIFA), alisisitiza umuhimu wa kuwa na mwelekeo wa wazi wa sera pamoja na kuelimisha jamii kuhusu teknolojia hiyo.


“Hatuna sababu ya kuogopa AI. Ni chombo chenye nguvu sana katika kipindi hiki cha mabadiliko ya kasi ya kiteknolojia,” alisema. 

“Lakini ili kujenga imani ya wananchi na kupunguza hofu, " aliongeza

Hii hapa toleo lililosahihishwa na kuboreshwa kwa Kiswahili fasaha, sahihi na lenye mtiririko mzuri zaidi:

Naibu Makamu Mkuu wa Chuo Cha United African University of Tanzania (UAUT) anayeshughulika na Taaluma Prof  Thierry Stephane Nouidui alisema kuwa mifumo mingi ya sasa ya akili bandia (AI) imeundwa kwa kutumia data kutoka Ulaya na Marekani, jambo linalosababisha kuwa na upendeleo kwa mazingira ya yao. 

Alisema sisi kama Waafrika tunapaswa kuanza kuchangia data zetu wenyewe.

Fikiria AI kama mtoto — hujifunza kutokana na kile anacholishwa.

"Tukianza kuilisha AI kwa data za Kiafrika, upendeleo huu utaanza kupungua taratibu. Hatuhitaji kugundua upya gurudumu; badala yake, tunaweza kutumia mbinu kama "transfer learning" ili kurekebisha mifumo iliyopo na kuiweka katika muktadha wa mazingira yetu," alisema kiongozi huyo wa chuo

Alifafanua kuwa mataifa ya magharibi yametumia zaidi ya miaka 30 kuendeleza mifumo hii. 

"Tukianza upya kabisa, tutakuwa nyuma kwa miongo hiyo yote. Lakini tukitumia teknolojia waliyoanzisha na kuibadilisha kulingana na hali halisi ya Afrika, tunaweza kupiga hatua kwa kasi kubwa zaidi," alisema kiongozi huyo.