SEPTEMBA 7 kila mwaka dunia huadhimisha Siku ya Kimataifa ya Ushirikiano wa Polisi (International Day of Police Cooperation).

Siku hii ni kumbukumbu ya kuanzishwa kwa Shirika la Polisi wa Kimataifa (Interpol), Septemba 7, 1923. Umoja wa Mataifa kupitia Azimio la Baraza Kuu A/RES/77/241 la Desemba 16, 2022 uliitambua rasmi siku hiyo, na maadhimisho ya kwanza kufanyika Septemba 7, 2023 sambamba na kumbukizi ya miaka 100 ya Interpol. 

Maadhimisho haya yana lengo la kuimarisha mshikamano wa kimataifa katika kupambana na uhalifu wa kuvuka mipaka kama ugaidi, usafirishaji haramu wa binadamu, biashara ya dawa za kulevya, uhalifu wa kimtandao na utakatishaji fedha. 

Pia, yanalenga kuendeleza misingi ya uwajibikaji, uwazi na haki za binadamu  katika kazi za kipolisi, pamoja na kuongeza ushiriki wa wanawake katika vyombo vya usalama. 

NAFASI YA TANZANIA 

Hadi sasa, Tanzania haijaanza kuadhimisha siku hii kwa kiwango cha kitaifa badala yake, imekuwa ikiadhimisha Siku ya Jeshi la Polisi Tanzania  kila Septemba 17, ambapo mwaka 2024 ilifanyika kwa ukubwa kama sehemu ya kumbukumbu ya miaka 60 tangu kuanzishwa kwake. 

Msemaji wa Jeshi la Polisi Tanzania, David Misime anasema Jeshi la Polisi Tanzania linaitazama au linaiona siku hiyo kwa mtizamo chanya kwa kuwa kupitia ushirikiano huo limefaidi kwa kiwango kikubwa hasa katika kulifanya kuwa la kisasa zaidi, kuwa na maofisa na askari wenye weledi na linaloshirikiana na jamii kwa kiwango kikubwa zaidi. 

“Kupitia ushirikiano wa kikanda, Jeshi la Polisi Tanzania limeweza kuwa mwanachama wa Umoja wa Polisi kama vile Shirikisho la Wakuu wa Polisi Ukanda wa Afrika Mashariki (EAPCCO), Shirikisho la Wakuu wa Polisi Ukanda wa Kusini mwa Afrika (SARPCCO) na Ushirikiano wa Polisi wa Umoja wa Afrika (AFRIPOL),” alisema. 

Aidha, anasema kupitia ushirikiano huo wa kikanda, maofisa askari wamepata mafunzo yanayoandaliwa chini ya ushirikiano huo ya kuwajengea weledi na ujuzi wa kubaini, kuzuia na kukabiliana na uhalifu wa kupanga na unaovuka mipaka (Transnational Organised Crimes). 

Uhalifu huo ni kama vile usafirishaji haramu wa dawa za kulevya, usafirishaji haramu wa binadamu, utakatishaji wa fedha haramu, halifu wa kimtandao, usafirishaji haramu wa maliasili,ugadi na misimamo mikali na mengineyo. 

Aidha, tumefanikiwa kubadilishana taarifa za uhalifu na wahalifu, na kwamba tumeweza kwa mara nyingi kufanya operesheni mbalimbali kwa wakati mmoja kila mmoja katika nchi yake kupitia taarifa tunazobadilishana. Kupitia ushirikiano wa Kimataifa, Jeshi la Polisi limekuwa mwanachama wa Shirikisho la Polisi wa Kimataifa-Interpol toka 1967. 

“Kupitia umoja huu maofisa na askari kupitia mafunzo yanayoandaliwa na shirikisho hilo wameweza kupata mafunzo mengi ambayo yamewawezesha na yanaendelea kuwawezesha kutekeleza majukumu yao ya kubaini, kuzuia na kutanzua uhalifu wa ndani na unavuka mipaka kwa kubadilishana ujuzi na taarifa za kiintelijensia,” anasema. 

Kwa mujibu wa Misime, kupitia ushirikiano huo Jeshi la Polisi limepata vifaa vya kisasa vya kukabiliana na uhalifu na wahalifu mfano katika mipaka yetu tumeweza kufunga mifumo ya mawasiliano ya kuwasiliana kwa haraka na kwa wakati kupitia mfumo wa I-24/7 kwa masuala ya ndani na ya nje kwa nchi wanachama. 

Alisema kupitia mfumo huo wanaweza kubadilishana taarifa mbalimbali za kiintelijensia na nchi wanachama wa Interpol ambao ni takriban 197. 

Aidha, kupitia mfumo huo wa mawasiliano Jeshi la Polisi pia linaweza kuwawezesha wananchi wanaotaka kununua magari kupata taarifa kama gari analotaka kununua halijaibiwa linakotoka au lipo salama. 

“Unatuwezesha kusambaza taarifa za wahalifu wanaotafutwa ambao wamekimbilia nchi nyingine,” alisema. Kwa mujibu wa Misime, changamoto inayowakabili ni ushirikiano huo wa kikanda na kimataifa kubadilika kwa teknolojia kunakobadilisha mbinu za utendaji wa uhalifu, lakini kutokana na ushirikiano huo wameweza kubadilika kwa wakati na kuendelea vizuri na jukumu la kubaini, kuzuia na kutanzua uhalifu wa ndani na ule unaovuka mipaka. 

Katika maadhimisho ya siku hiyo duniani huambatana na shughuli mbalimbali zikiwamo huduma za kijamii, michezo, matembezi ya afya na hotuba za kitaifa. 

Hata hivyo, bila maadhimisho rasmi ya Septemba 7, Tanzania imekuwa mstari wa mbele katika utekelezaji wa maono ya siku hiyo kupitia ushirikiano wa kikanda na kimataifa. 

Mwaka 2025, Dar es Salaam iliandaa mkutano wa wakuu wa polisi wa nchi za Kusini mwa Afrika (SARPCCO), masuala ya usalama wa mipaka, operesheni za pamoja na ubadilishaji wa taarifa yalitiliwa mkazo. 

Operesheni kadhaa zimefanikisha kukamatwa kwa mitandao ya uhalifu mfano operesheni ya Tanzania, Kenya na Uganda mwaka 2024 iliyokamata kilo 200 za kokaini. 

Aidha, wanawake polisi kutoka Tanzania wameendelea kushiriki katika jukumu la kulinda amani duniani, mfano Sudan ya Kusini na Darfur, mchango wao katika kujenga imani za kijamii na kusaidia waathirika wa ukatili wa kijinsia umetambuliwa kimataifa. Hili linakwenda na kaulimbiu ya mwaka 2023 ya Umoja wa Mataifa: “Women in Policing.” 

MTAZAMO WA KIMATAIFA 

Mambo haya yameunganishwa moja kwa moja na utekelezaji wa  Sera ya Mambo ya Nje ya Tanzania ya mwaka 2001 (Toleo la 2024), iliyoainishwa katika chapisho la Mei 2025 chini ya Wizara ya Mambo ya Nje na Ushirikiano wa Afrika Mashariki. 

Sera hii imebainisha changamoto kubwa kwa Tanzania na dunia kwa ujumla ni uhalifu wa kuvuka mipaka, ukiwamo usafirishaji haramu wa binadamu, bidhaa za magendo, silaha, wanyama pori na dawa za kulevya, pamoja na vitisho vya ugaidi na kimtandao. 

Pia Ukosefu wa utulivu wa kisiasa na kijamii katika nchi jirani na washirika, unaosababisha kuzuka kwa masoko haramu na mitandao ya uhalifu. 

Changamoto za haki za binadamu na utawala bora, zinazohitaji ufuatiliaji wa karibu wa vyombo vya usalama ili kulinda utu na haki za raia. Kwa kutambua hatari hizo, Tanzania imechukua hatua muhimu zinazohusiana moja kwa moja na dhima ya polisi kimataifa: 

Kuanzisha  Kituo cha Kitaifa cha Kupambana na Ugaidi (NCTC) mwaka 2021. Kutunga sheria kadhaa zikiwamo Sheria ya Kupambana na Usafirishaji Haramu wa Binadamu (2008), Sheria ya Kuzuia Ugaidi (2002) na Sheria ya Kuzuia Utakatishaji Fedha Haramu (2022). 

Kutia saini na kutekeleza mikataba ya kimataifa kuhusu kurejesha watuhumiwa wa ugaidi, pamoja na kushirikiana kwenye operesheni za pamoja za ulinzi na usalama. 

Kupeleka vikosi vya polisi na jeshi kushiriki katika misheni za kulinda amani kupitia Umoja wa Mataifa, kwa mujibu wa Azimio la Baraza Kuu la UN namba 71/296. Sera hii inasisitiza pia umuhimu wa haki za binadamu, kwa kurejea Ibara ya 29(1) ya Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania (1977) inayotamka kuwa kila mtu anayo haki ya kufaidi haki za msingi na kutekeleza wajibu wake kwa jamii. 

Pamoja na mafanikio haya, changamoto bado zipo. Ripoti za kimataifa zimeendelea kuonesha visa vya ukamataji kiholela, ukosefu wa uwazi katika uchunguzi na malalamiko ya matumizi mabaya ya nguvu. 

Pia Tanzania bado haina chombo huru cha ukaguzi wa polisi, jambo linaloibua shaka kuhusu uwajibikaji na uadilifu wa taasisi hiyo. 

Katika hotuba yake kwa maadhimisho ya kwanza ya siku hii mwaka 2023, Katibu Mkuu wa Umoja wa Mataifa (UN), Antonio Guterres, alisisitiza umuhimu wa polisi kutumia “mbinu bora, akili na rasilimali” ili kujenga uaminifu na mshikamano wa kijamii. 

Hii ni changamoto na fursa kwa Tanzania kuimarisha mageuzi ya polisi, kuongeza uwazi na kujenga ushirikiano na wananchi wake. 

*Imeandikwa na Beatrice Moses kwa kushirikiana na Akili Unde.