TUZO ya Rekodi za Dunia za Guinness aliyopewa panya Ronin kwa kugundua mabomu 109 nchini Cambodia si habari ya ajabu tu, bali ni ushahidi wa thamani ya sayansi, ubunifu na uwezo wa Afrika katika kutoa suluhisho kwa changamoto za dunia.

Ronin, panya buku aliyezalishwa na kufundishwa na Shirika la APOPO chini ya Chuo Kikuu cha Sokoine cha Kilimo (SUA) mkoani Morogoro, ameiweka Tanzania kwenye ramani ya dunia kama kitovu cha utafiti bunifu unaookoa maisha ya binadamu.

Kwa muda mrefu, dhana ya ubunifu barani Afrika imekuwa ikipuuzwa au kuchukuliwa kwa wepesi. Wengi wameamini kwamba maendeleo ya kisayansi na teknolojia lazima yatoke nje ya bara hili. 

Lakini mafanikio ya Ronin, na ya mtangulizi wake Magawa, yanaivunja imani hiyo potofu kwa vitendo. Ni fahari kuona taasisi ya elimu ya juu kama SUA ikihusisha taaluma na ubunifu wa vitendo na kugeuza wanyama wadogo kama panya kuwa mashujaa wa dunia.

Tuzo hii ni zaidi ya heshima kwa Ronin. Ni ushahidi wa mafanikio ya mfumo wa elimu unaojikita katika utafiti wenye matokeo halisi. 

Katika dunia inayokabiliwa na changamoto nyingi, kutoka mabomu yaliyosalia baada ya vita, milipuko ya magonjwa, hadi majanga ya asili, ubunifu wa namna hii unapaswa kuungwa mkono kwa nguvu zote. 

Tanzania, kupitia SUA na APOPO, imeonesha kuwa sayansi haiko tu kwenye maabara kubwa zenye vifaa vya gharama, bali pia kwenye ubunifu wa fikra na matumizi bora ya maarifa.

Zaidi ya kugundua mabomu, panya wa APOPO wamefundishwa kutambua wagonjwa wa kifua kikuu, kubaini nyara za wanyamapori na hata kuwasaidia waokoaji kufikia manusura wa majanga. Hii ni teknolojia safi, rafiki kwa mazingira na yenye gharama nafuu. 

Serikali, sekta binafsi na jamii ya wanasayansi wanapaswa kuona umuhimu wa kuiendeleza, kuipanua na kuwekeza zaidi katika utafiti kama huu ambao unatoa matokeo chanya yanayogusa maisha ya watu duniani kote.

Mafanikio ya Ronin yanatoa funzo muhimu; kwamba thamani ya utafiti na ubunifu haipo tu katika mitambo au roboti, bali pia katika matumizi bunifu ya viumbe hai, maarifa ya ndani na ari ya kutatua matatizo ya kibinadamu. Ronin amekuwa si tu panya, bali balozi wa Tanzania katika medani za sayansi na ubunifu.

Kwa mtazamo mpana, tuzo hii inapaswa kuamsha mjadala mpya kuhusu jinsi taifa linavyoweza kuwekeza zaidi katika utafiti wenye athari za kijamii. 

Kama Ronin ameweza kuokoa maisha kwa kugundua mabomu zaidi ya 100, ina maana tuna hazina kubwa zaidi ndani ya mipaka yetu, ikiwamo akili za watafiti, walimu na vijana wenye ndoto kubwa.

Kwa heshima ya Ronin na mafanikio ya SUA, ni wakati wa Tanzania kuwekeza kwa dhati katika utafiti bunifu. Tukifanya hivyo, tutakuwa tumechukua hatua muhimu ya kujenga taifa linalotegemea maarifa, si bahati. 

Ronin ametufundisha kwamba hata kiumbe mdogo anaweza kubadilisha dunia, mradi tu apate fursa, mafunzo na imani ya kwamba anaweza.